Duszpasterstwo Służby Zdrowia

*BEATYFIKACJA SIÓSTR KATARZYNEK

"POD PRĄD, POD WIATR I POD FALE"

Braniewo - 31 maja 2025 r.

Stolica Apostolska potwierdziła datę beatyfikacji s. Marii Krzysztofy Klomfass i jej 14 Towarzyszek ze Zgromadzenia Sióstr Świętej Katarzyny, która będzie miała miejsce w Braniewie, 31 maja 2025 r. o godz. 11.00. Liturgii będzie przewodniczyć prefekt watykańskiej Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, kard. Marcello Semeraro.

Siostry ze Zgromadzenia Sióstr św. Katarzyny to męczennice, które ginęły dlatego, że były zakonnicami. Za wiarę, w obronie czci własnej i innych. Były więzione, bite, gwałcone, torturowane i brutalnie mordowane. Niektóre zmarły po tygodniach cierpień.

Odważyły się, zgodnie ze słowami bł. Reginy Protmann, iść pod prąd, pod wiatr i pod fale. Mimo możliwości wcześniejszej ewakuacji, pozostały do końca przy szpitalnych łóżkach, w schronach, na wyznaczonych placówkach, przy parafiach, pośród miejscowej ludności, z której w większości pochodziły i której posługiwały jako pielęgniarki, nauczycielki, wychowawczynie dziewcząt, troszczące się o kościoły i kaplice.

Przez wiele lat nie można było mówić o okolicznościach i szczegółach męczeńskiej śmierci sióstr. Proces trwał 20 lat i nie było łatwo znaleźć żyjących świadków i zebrać wszystkie dokumenty..

Komisja Historyczna, przy największym zaangażowaniu Siostry Magdaleny Krebs, zebrała wszystkie dostępne źródła do opracowania życiorysów i okoliczności męczeńskiej śmierci Sióstr.

Trybunał Diecezjalny natomiast przesłuchał ok. 60 świadków w Polsce i Niemczech, a także członków Komisji Historycznej. Dotarto m.in. do rodzin zamęczonych Sióstr i innych osób, które albo znały Siostry, albo słyszały o okolicznościach śmierci.

To były siostry w różnym wieku, z różnych domów zakonnych, działały w różnych miejscowościach.  

Wszystkie siostry zginęły w 1945 r. w wyniku działań Armii Czerwonej na terenach Warmii. Poniosły śmierć w różnych miejscach i w różnych okolicznościach – od stycznia do listopada 1945 r.

Pierwszą zamordowaną siostrą z ich grona była s. Krzysztofa (Marta), pielęgniarka, która zginęła 22.01.1945 r. w Olsztynie – w obronie czci własnej i w obronie chorych, którymi się zajmowała.

Biografie tych sióstr są niesłychanie budujące. One wszystkie kochały Warmię i były przesiąknięte głęboką wiarą i kulturą katolicką pielęgnowaną na tych terenach.

Do końca oddały się swojej pracy i ludziom, którym służyły. Część z nich zajmowała się chorymi w szpitalach; prowadziły wykłady w szkole dla pielęgniarek, były dietetyczkami, opiekowały się dziećmi, pracowały jako katechetki, organistki w parafiach. Są świadectwa mówiące o tym, że mimo zagrożenia, nie chciały uciekać, porzucać chorych.

Siostry te przez żołnierzy radzieckich traktowane były z bezwzględnością i okrucieństwem. Ginęły dlatego, że były zakonnicami, za wiarę, w obronie czci własnej i innych, dla miłości bliźniego. Były więzione, bite, gwałcone, torturowane i brutalnie mordowane. Niektóre zmarły po tygodniach cierpień.

HISTORIA WARMII

Warmia – nazwa tego regionu, początkowo dotyczyła tylko krainy położonej u wybrzeża Zalewu Wiślanego. Pierwotnie było to terytorium plemienia Warmów, a następnie utworzone tam został autonomiczne państwo kościelne istniejące w latach 1243–1772. W latach 1466–1772 Warmia należała do Polski jako Księstwo warmińskie.

Na terenie Warmii  znajdowało się  biskupstwo warmińskie. Później teren ten był nazywany Warmią biskupią (państwem biskupim). To kraina historyczna w północno-wschodniej Polsce.

Terytorium Warmii kształtem przypomina trójkąt o nieregularnych bokach ze ściętym wierzchołkiem wcinającym się w ląd od Zalewu Wiślanego przez dorzecze Pasłęki i Łyny.

Tworzenie się granic Warmii związane było z misjami chrystianizacyjnymi, które były prowadzone w X i XI w. przez św. Wojciecha ze Sławnikowiców z Pragi i św. Brunona z Kwerfurtu, ale przede wszystkim w XIII w. przez biskupa misyjnego cystersa Chrystiana.

Pierwsze wzmianki o Warmii, pochodzą ze źródeł duńskich - z około 1210–1231 pochodzi najstarszy zapis w formie Ermelandia – zapis ten istnieje w zbiorze dokumentów podatkowych króla Danii, który w 1210 roku podporządkował czasowo tamten teren wybrzeża. Jednakże, od roku 1242, kraina ta, występuje powszechnie w dokumentach łacińskich – kościelnych – pod nazwą Warmia.

Granice diecezji warmińskiej oraz wydzielonego z niej „dominium biskupiego” kształtowały się etapami – często przepełnionymi licznymi konfliktami.

W czasie Wielkiej Wojny polsko-litewsko-krzyżackiej w latach 1409-1411, z terenu Warmii wystawione zostały trzy chorągwie: biskupia, kapitulna i miasta Braniewa. Chorągwiami z terenu Warmii dowodzili wójtowie – biskupi i kapitulny. W bitwie pod Grunwaldem z Warmii brało udział co najmniej 1000 zbrojnych.

Biskupi i kanonicy, wielokrotnie wybitni humaniści, stali się przez lata gwarantami rozwoju kulturalnego i artystycznego ziemi warmińskiej. Poczet biskupów obejmuje takie nazwiska, jak Jan Dantyszek, Tiedemann Giese, Stanisław Hozjusz, Marcin Kromer, Adam Stanisław Grabowski, Ignacy Krasicki.

Rozwijało się także szkolnictwo, w czym znaczący udział mieli sprowadzeni przez biskupa Hozjusza jezuici. Powstały lub rozszerzyły swoją wcześniejszą działalność szkoły przykatedralne i miejskie w Lidzbarku Warmińskim i Dobrym Mieście oraz również w Braniewie.

Z  Warmią, związany był również Mikołaj Kopernik, (urodzony 19 lutego 1473 w Toruniu, pracujący w Olsztynie, a zmarły i pochowany w maju 1543 we Fromborku).  To polski; prawnik, urzędnik, dyplomata, lekarz i duchowny katolicki, doktor prawa kanonicznego i naukowiec – zajmował się też astronomią, matematyką, ekonomią, strategią wojskową, kartografią i filologią. Bywa też nazywany fizykiem, filozofem i astrologiem.

Kopernik jest znany głównie jako astronom – twórca heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego. Autor dzieła „O obrotach sfer niebieskich”.

Do końca funkcjonowania Warmii w granicach Polski biskupi zasiadali w senacie I Rzeczypospolitej, będąc także formalnymi administratorami i feudalnymi zwierzchnikami świeckimi tzw. „Dominium Warmińskiego”.

Po I rozbiorze Polski - 1772 r., Warmia znalazła się w granicach Prus. Liczyła wówczas niespełna 100 tysięcy mieszkańców. Władzę biskupią zlikwidowano.

Ziemię warmijską w tamtym czasie zamieszkiwała zwłaszcza ludność polska, która odróżniała się od innych nacji narodowościowych wyznawaniem religii katolickiej.

W dobie niemieckiego Kulturkampfu nasiliły się antagonizmy narodowościowe, ludność polską poddawano germanizacji.

Jednocześnie jednak w II połowie XIX wieku ruch polski uaktywnił się, już to za sprawą świadomej polityki Wielkopolan, już po ożywieniu religijnym, na tle narodowym, związanym z objawieniami w Gietrzwałdzie.

Tradycje katolickie Warmii zachowały się w wyglądzie wsi i miasteczek (np. kapliczki przydrożne) oraz w obyczajach ludności.

II Wojna światowa przyniosła kolejne zmiany etniczne, Warmię zasiedlała ludność napływowa. Z Warmii emigrowały też osoby, związane przede wszystkim z niemieckim osadnictwem miejskim.

W 1945 r. Warmia została włączona na powrót do państwa polskiego. Niestety przemarsz Armii Czerwonej przez teren Warmii jak i przez inne terytoria Polski, wraz w tzw. „wolnością”, przyniósł także wiele bólu, cierpienia i niesprawiedliwości.

Najprawdopodobniej Sowietom chodziło o zlikwidowanie bardzo silnego na północnych terenach województwa białostockiego polskiego podziemia niepodległościowego. Zakończenie działań wojennych i początek okupacji sowieckiej jesienią 1944 r. nie oznaczało dla mieszkańców ziemi augustowskiej i suwalskiej nastania upragnionego pokoju.

Wynikiem sowieckiej operacji wojskowej z lipca 1945 r., określanej dziś jako „Obława Augustowska”, stała się największą zbrodnią popełnioną na Polakach po II wojnie światowej. Co najmniej 600 Polaków zostało zamordowanych w nieznanym miejscu a sprawcy pozostali bezkarni.  Przygotowując się do operacji władze sowieckie ściągnęły w okolice Augustowa głównie frontowe oddziały 50. Armii sowieckiej i 12 lipca 1945 r. siłą ok. 45 tys. żołnierzy rozpoczęły akcję przeczesywania Puszczy Augustowskiej oraz okolicznych wsi. W działaniach tych pomagali im polscy funkcjonariusze Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego w Augustowie i Suwałkach, w powiecie suwalskim operował również, w porozumieniu z sowietami, 1 Praski Pułk Piechoty ludowego Wojska Polskiego.

Ponadto, między innymi wkraczanie Armii Czerwonej przyniosło męczeństwo dla Sióstr Katarzynek i wielu innych osób - znanych i nieznanych z nazwiska.

Najbardziej znane nam miasta warmińskie, to: Braniewo, Frombork, Orneta, Pieniężno, Lidzbark Warmiński, Dobre Miasto, Jeziorany, Reszel, Biskupiec, Bisztynek, Barczewo, Olsztyn.

BEATYFIKACJA

Beatyfikację Sióstr Męczenniczek wierni będą mogli przeżywać na Warmii w Braniewie. Tym samym Stolica Apostolska chce, aby tego rodzaju uroczystości odbywały się w miejscach, gdzie żyli i pracowali Słudzy Boży. „To dotyka bardzo konkretnie tych terenów w kilku wymiarach. Tutaj działy się te dramaty, bardzo charakterystyczne dla czasu powojennego, a także, że dotyczy to sióstr katarzynek, bardzo mocno związanych z ziemią warmińską.

To w Braniewie narodziło się to zgromadzenie, tam działała założycielka, bł. Regina Protman.

15 sióstr zakonnych, które zginęły 80 lat temu, gdy Armia Czerwona wchodziła na teren Warmii, Mazur i Powiśla, to siostry pracujące w szpitalach, przy parafiach, a także pracujące z dziećmi.

Gdy zbliżało się zagrożenie, władze zakonne nie kazały im zostać. Nie uciekły chociaż miały taką możliwość. One zostały przy ludziach w szpitalach, przy dzieciach, przy osobach starszych. Zapłaciły za to najwyższą cenę.

Między innymi s. Krzysztofa Klomfass była pielęgniarką w Szpitalu Miejskim w Olsztynie. Na wieść o tym, co się może wydarzyć, mówiła, że woli zginąć, niż oddać się w ręce sowietów.

ŻYWE ŚWIADECTWO

Proces beatyfikacyjny trwał 20 lat. W tym czasie należało zebrać zeznania świadków. W trakcie wojny zginęło 105 katarzynek, ale wobec tych 15 udało się zebrać najwięcej świadectw i zeznań mieszkańców Braniewa i okolic. Są już także pierwsze świadectwa osób, które za wstawiennictwem Sióstr Męczenniczek, wyprosiły potomstwo dla matek starających się o dziecko. Siostry potwierdzają także, że wierni zanoszą modlitwy za wstawiennictwem Sióstr Męczenniczek w intencji zdrowia, sytuacji rodzinnych, poszukiwania pracy czy różnych kryzysów.

Beatyfikacja jest ogromnym przeżyciem, zwłaszcza dla sióstr pracujących obecnie w Braniewie. „To są siostry, które mieszkały tu, pracowały tu, które wstąpiły do tego samego klasztoru, do którego my wstąpiłyśmy w Braniewie, składały śluby w tej samej kaplicy, co my. One chodziły tymi samymi drogami, którymi teraz my chodzimy. Jesteśmy kontynuatorkami ich wiary, misji, poświęcenia drugiemu człowiekowi” – podkreśla s. Angela Krupińska.

OGÓLNE KALENDARIUM ZGROMADZENIA SIÓSTR ŚW. KATARZYNY

1571 rok - Początki Zgromadzenia Sióstr św. Katarzyny (założycielka: 19 letnia - Regina Protmann)

1583 rok - Powstanie Zgromadzenia Sióstr św. Katarzyny

1602 rok - Zatwierdzenie przez Stolicę Apostolską

Od 1645 rok - Katarzynki ruszają poza Warmię

1945 rok - doświadczenia II Wojny Światowej

1946.09.16 - Powstanie Polskiej Prowincji Zgromadzenia

HISTORIA BEATYFIKACJI SIÓSTR MĘCZENNIC

W bieżącym roku obchodzimy 80. rocznicę zakończenia II Wojny Światowej.
Na skutek działań wojennych zginęło 105 sióstr katarzynek. Część z nich przelała krew za wiarę lub zginęła w obronie czystości ślubowanej Bogu, inne w służbie dla bliźnich. Wiele sióstr złożyło Bogu ofiarę ze swego życia w sposób bezkrwawy, tzn. umarły z powodu pobicia i maltretowania ich przez żołnierzy Armii Czerwonej, bądź przez zarażenie się tyfusem lub dyzenterią przy opiekowaniu się chorymi czy też z wycieńczenia i głodu.
W tej grupie sióstr katarzynek jest piętnaście Męczennic i jedna Sługa Boża.

Męczennice - 15 sióstr katarzynek, brutalnie zamordowanych w 1945 r. przez radzieckich żołnierzy, w związku z wkraczaniem Armii Czerwonej na tereny Warmii. Ich śmierć miała miejsce od 22 stycznia do 25 listopada 1945 roku. W ich gronie znajdują się:

Marta Klomfass (s. Krzysztofa), ur. 1903 r., zm. 22. 01. 1945 r. w Olsztynie. Posługiwała na sali operacyjnej w miejscowym szpitalu. Zginęła pobita i zasztyletowana w obronie czci własnej i chorych, którymi się zajmowała.

s. Liberia, ur. 1904 r., zm. 23. 01. 1945 r. w Olsztynie, gdzie posługiwała jako pielęgniarka w szpitalu. Zginęła w obronie chorych dzieci, gdy po wkroczeniu Armii Czerwonej wyszła ze schronu w poszukiwaniu jedzenia dla dzieci, którymi się opiekowała; została zastrzelona.

s. Adelgarda, ur. 1900 r. w Starym Targu, pow. Sztum, zm. 27. 01. 1945 r. w Kętrzynie. Była organistką, pielęgniarką i wychowawczynią dzieci. Zginęła w obronie czci, kłuta sztyletem i przywiązana za nogi do pędzącego pojazdu.

s. Sekundina, ur. 1887 r., zm. 28.01.1945 r. w Kętrzynie. Była pielęgniarką i zakrystianką. Zginęła w obronie czci kłuta sztyletem i przywiązana za nogi do pędzącego pojazdu.

s. Sabinella, ur. 1880 r., zm. 02.02.1945 r., Lidzbarku Warmińskim, gdzie była przełożoną domu zakonnego. Pracowała też jako pielęgniarka, opiekunka i wychowawczyni młodzieży. Zginęła w obronie czci, po wtargnięciu żołnierzy radzieckich do klasztoru. Gdy stawiała opór i broniła młodsze współsiostry, żołnierz strzelił jej w szyję.

s. Gebharda, ur. 1886 r., zm. 02.02.1945 r. w Lidzbarku Warmińskim, gdzie była pielęgniarką, opiekunka domu starców, opiekunką w pensjonacie dla dziewcząt i pomocą domową. Zginęła za wiarę, gdy uklękła modląc się przy zastrzelonej siostrze. Otrzymała strzał w serce.

s. Aniceta, ur. 1882 r., zm. 02.02.1945 r. w Lidzbarku Warmińskim. Była pielęgniarką i opiekunką parafialną. Zginęła w klasztorze zastrzelona wraz ze współsiostrami w obronie czci.

s. Maurycja, ur. 1904 r., zm. 07.04. 1945 r. w łagrze w Tule w Rosji. Była pielęgniarką i dietetyczką w szpitalu w Olsztynie. Maltretowana i bita przez żołnierzy radzieckich, była więziona i wywieziona do łagru w Rosji, gdzie zginęła opiekując się chorymi.

s. Bona, ur. 1905 r., zm. 01.05. 1945 r. w Ornecie (pow. Lidzbark Warmiński). Pracowała w administracji olsztyńskiego szpitala. Chora na gruźlicę leczyła się w szpitalu w Ornecie. Zginęła w obronie czci, pobita i dźgana nożami. Zmarła po 8 tygodniach cierpienia.

s. Caritina, ur. 1887 r., zm . 05.06.1945 r. we Wrzeszczu (Gdańsk). Była wikarią generalną Zgromadzenia i organistką; uczyła też gry na fortepianie. Zakatowana została przez żołnierzy radzieckich, broniąc młode współsiostry przed zgwałceniem.

s. Leonis, ur. 1913 r. w Gdańsku, zm. 05.06.1945 r. w Rosji. Pracowała jako pielęgniarka w szpitalu w Olsztynie. Maltretowana i torturowana przez żołnierzy radzieckich, była więziona a następnie wywieziona do Rosji, gdzie zginęła w łagrze w obronie czci.

s. Gunhilda ur. 1918 r., zm. 30.05.1945 w Ornecie ( pow. Lidzbark Warmiński). Pracowała jako pielęgniarka w Olsztynie. Chora na gruźlicę leczyła się w Ornecie, gdzie po wkroczeniu wojsk radzieckich była torturowana i postrzelona. Zmarła po 12 tygodniach.

s. Rolanda, ur. 1914 r. w Tolkmicku, zm. 25.06. 1945 r. w Ornecie (pow. Lidzbark Warmiński). Z wielkim oddaniem posługiwała w klinice ortopedycznej we Fromborku. Zachorowała na gruźlicę i leczyła się w szpitalu w Ornecie. Zmasakrowana została przez żołnierzy radzieckich i zmarła po kilku miesiącach nie odzyskawszy zdrowia.

s. Tyburcja, ur. 1888 r., zm. 08.07.1945 r. w łagrze w Tule w Rosja. Posługiwała jako zakrystianka i pielęgniarka w szpitalu. Do końca służyła bliźnim. Maltretowana była przez żołnierzy radzieckich a następnie wywieziona do łagru w Tule, gdzie w wielkich cierpieniach zmarła.

s. Xsaveria, ur. 1887 r., zm. 25.11.1945 r. w Pile. Była przełożoną w szpitalu w Ornecie, członkinią Zarządu Generalnego Zgromadzenia i była przełożoną sióstr w Braniewie. Zmuszona przez gestapo do opuszczenia Ornety, posługiwała w szpitalu w Dobrym Mieście. Była maltretowana przez żołnierzy radzieckich. Została ciężko pobita przez jednego z nich w pociągu na trasie między Iławą i Piłą i wyrzucona z wagonu.

W dniu 14 marca 2024 r. Stolica Apostolska ogłosiła dekret o męczeństwie naszych piętnastu współsióstr, ofiar komunizmu.

„Dla mieszkańców Braniewa to jest dziedzictwo historyczne, kulturowe i religijne. Jesteśmy winni tym siostrom naszą pamięć. To one niosły pomoc mieszkańcom i zapłaciły za to życiem” (Tomasz Sielicki - burmistrz Braniewa).

PRZYGOTOWANIA

Organizatorzy beatyfikacji czekają na zgłoszenia chęci przybycia na wspólna modlitwę.

Szczegółowe informacje dotyczące beatyfikacji sióstr katarzynek, męczenniczek II wojny światowej, a także formularz zgłoszeniowy znajdują się na stronie:

https://beatyfikacja.katarzynki.org.pl

Materiał przygotował

ks. Jacek Kaszycki

*Informacje zaczerpnięte z:

Książka: S. M. ANGELA KRUPIŃSKA CSC. „POD PRĄD, POD WIATR I POD FALE. Droga sióstr katarzynek, warmińskich męczennic”.

https://pl.wikipedia.org

https://przystanekhistoria.pl

https://opoka.org.pl

https://beatyfikacja.katarzynki.org.pl

https://www.vaticannews.va/pl